Para kazanma, para harcama, para biriktirme derken çocuklar para kavramı içinde kayboluyor. Aslında birçok çocuk "annem babam çalışıyor para kazanıyor, baba paran var mı, bunu alabilir miyiz" diye cümleler kuruyor. Ama tam hesaplayamıyor, kafası karışıyor. Maalesef para kavramını anlatan, çocuğa uygun açıklayan, denemeler yapan aile sayımız oldukça az, buna uygun akademik çalışmalar ya da okul eğitimi de sınırlı. "Para ağaçta yetişiyor mu sanıyorsun" deyip sıyrılanlar, azarlayanlar da çok açıkçası. Ayrıca çocuklara sürekli "harca harca harca" diyen bir sistem var. Çizgi film kahramanlı kazaklar, yiyecekler, oyuncaklar, kalemler vb. Her yer reklam dolu. Reklamları engellemek mümkün değil ama onları seçmek ve çocukların doğru algılamasına yardımcı olmak mümkün! ABD'de yapılan bir araştırmaya göre, bir çocuk yılda 40.000 reklama maruz kalıyor. Bizdekini bilmiyorum ama çok da az değildir eminim. Şu çocuk kanallarının reklamları yeter de artar!
Bu nedenle maaşını alıp saçan, kredi kartına yüklenen, hesabını kaçıranlar yetişkinlikte çok oluyor. Peki hangi yaşta neler yapılmalı, nasıl öğretilmeli? Çocuklarımızı cimri Bay Yengece çevirmeden para kavramını nasıl anlatalım:)
3-5 Yaş: Bu yaş için kontrol ve isteği erteleme başladığı için, "satın alman için beklemen gerek" kavramı yerleştirilmeli. Aynı zamanda biriktirmeye de bu yaşta başlanabilir. ABD'de başkanın mali danışmanı olan Beth Koblinet para konusunda bu yaş grubu çocuklarına ders bile veriyor! Aynı zamanda "Get A Financial Life" adında New York Times Bestseller'a sahip. Bu yaşta, 4 yaş gibi, çocuk paranın bankadan çekildiğini bilir. 5 yaşta işe gidince para geldiğini net bir şekilde anlar.
Önerilenler ise 3 kavanoz oluşturmak: Biriktirme Harcama Paylaşma. Her bir kavanoza para konulduğunda o konuda konuşmak önemli.
Biriktirme: Uzun süreli yatırımlar için, yaz ya da kış için planlar olabilir.
Harcama: Kısa süreli hedefler için, haftasonu ya da belli bir oyuncak için olabilir.
Paylaşma: Bir yere bağış, arkadaşa alınacak bir hediye olabilir.
Olabildiğince her kavanoza eşit-yakın para koyma önemli. 3 çeşit kumbara ile çocuğunuz paranın sadece harcanan değil, biriktirilen ve paylaşılan bir şey olduğunu da öğrenmeye başlayacaktır. Ayrıca 3-5 yaş arası yemek, lokanta oyunlarını severler. Mutlaka para ödemesi olsun oyunda:)
6-10 Yaş: Paran senin ama harcamayla ilgili seçim yapman gerek, düşüncesi yerleşmeli. Bu yaştaki çocukta temel hedef, paranın biten bir şey olduğunu kavraması. Ben param bitince babama "git bankadan çek işte" derdim:) Aynı onun gibi:)
Bu yaşta para harcama seçimi için örnek olunmalı, çocuğun gözüne sokmadan:) "bu meyve suyunu alıyorum çünkü hem içeriği doğal hem diğerinden ucuz", "bu cips yerine şu şekerden iki tane alabiliriz" gibi. Ayrıca çocuğunuza markette bir bütçe ayırabilirsiniz, 5-10 TL gibi. Burada kendi istediği meyve, içecek ve sizin izin verdiğiniz ürünleri seçebilmesi için. Onları alırken de hesabını yapmasını isteyebilirsiniz. Market listesini yazmanıza yardım edebilir, evi birlikte gezebilirsiniz, ne eksik yani ne'ye ihtiyacımız var? Markette de bunu bazen dile getirmek iyi olacaktır? "bunu alsam mı, yok ya ihtiyacımız yok şimdi" gibi. İstek ve ihtiyaç farkı yavaş yavaş belirlenmeli. Monopoly gibi oyuncak paralı oyunlar da çocuğunuzun para isteğini gösterecektir: Parasını durup durup sayanlar, harcayamayanlar, her yere dağıtanlar gibi. Bu yaşta kredi kartının ne olduğunu, onunla da para ödendiği açıklanmalı. Sadece daha paranın geç ödendiği söylenmeli. Harçlığa gelince, ilkokul çocukları (1-4.sınıf) günlük harçlık alabilir. Ortaokuldan itibaren haftalığa geçilmeli. Lisede kesin aylık olmalı. ATM'den birlikte para çekmek, bankaya gitmek de deneyim olabilir.
11-13 Yaş: Para biriktirme önemli bir adım bu yaşta. Harcamanın ergenlikle birlikte aktifleştiği sırada harcadığına yakın ya da belirlediğiniz miktarda biriktirme önemli. Sayısal değerler daha anlamlı şimdi, ayda 40 TL biriktirirsen bu yılda neredeyse 500 TL oluyor, 10 yılda 5000 TL, gibi.
14-18 Yaş: Bu yaşta artık daha aylık-yıllık para konuları konuşulabilir. Yıllık lise, üniversite ücretleri, bazı meslek gruplarının en az ve en yüksek olabilecek maaşları gibi. Dönemin harcamaları ev kirası, araba fiyatları gibi.
18+ Yaş: Aylık harcama planı ve düşük limitli kredi kartı kullanımı önemli. Ailenin kredi kartı ödemesini gencin yapmasını sağlaması iyi bir adım olacaktır.
Keyifli para biriktirme, harcama ve paylaşmalar dilerim...
NOT: Bu yazıda www.forbes.com www.usnews.com www.cnn.com ve www.wikihow.com'dan yararlanılmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder